-
丁耘:康有為,在十九與二十世紀(jì)之間
——章永樂《萬國競爭》序
關(guān)鍵字: 康有為保皇派保守派共和民主共和【文/觀察者網(wǎng)專欄作者 丁耘】
清德既衰,士人橫議。康南海以舊學(xué)出新義,因客帝保孔教,一時天下聳動。而學(xué)術(shù)新新不已,政教激蕩陵夷,其人其學(xué),身后寂寞久矣。不期于清鼎革后百年,勢遷運(yùn)轉(zhuǎn),時賢佳構(gòu)迭出,以康子為先知大哲,而非僅近代史上一過時人物也。
迄今為止,康有為研究無非三種方式。一是老派的近代史研究。此派之長,在考訂史料,編撰文獻(xiàn)??涤袨橐欢壬硐萃砬逭咒鰷u,后周游列國,轍跡遍天下。交游廣泛、著述繁多而又好矯辭自飾。故收集、考辯、核實(shí)有關(guān)史料,極費(fèi)周章,非精勤老成工夫不辦。姜義華、朱維錚、茅海建諸公,用力甚勤,貢獻(xiàn)甚巨,是史家康有為研究之典范[1]。此派之長處即其短處,考敘有余,自然詮釋不足。蓋解釋必逾越史料,史家謹(jǐn)慎,議論有限,無可厚非。
康有為肖像
另一路為思想史研究。思想史雖亦為大史學(xué)之一科,然而其旨趣不在史料,而在理解人物或時代之觀念。而理解觀念、闡釋觀念,必?fù)?jù)觀念。思想史之觀念每有二層,表層為所研究之觀念,底層則為據(jù)以研究此觀念之觀念系統(tǒng)。思想史研究中較素樸者,多自以為能夠純粹客觀地?cái)⑹鰝髦髦枷耄鴮?jù)以解釋之觀念,則少自覺。然而亦因此能盡量避免主觀意見。老派的、思想史個案進(jìn)路的康有為研究,李澤厚、蕭公權(quán)等先生貢獻(xiàn)良多[2]。
與此相應(yīng),哲學(xué)史進(jìn)路中康有為亦列為專章,如馮友蘭先生之有關(guān)著述[3]。唯馮先生以哲學(xué)家治哲學(xué)史,故懷整體之史觀,于深層觀念,不無自覺。其撰述意圖,亦非純粹“歷史”之客觀,而是體現(xiàn)于歷史之“邏輯”之客觀耳。此等研究固有卓見,唯在此系統(tǒng)史觀中,康氏無非已消逝的哲學(xué)史環(huán)節(jié)之一。而中國“哲學(xué)史”之難,恰在于近代以來之中國思想,并非傳統(tǒng)中國“哲學(xué)”之合乎“邏輯”的推演,故馮契先生不名之為“邏輯發(fā)展”,而名之曰“革命進(jìn)程”,以古今中西問題為近代哲學(xué)之主軸。此真大見地也。然而此“革命”既為“進(jìn)程”,則無非又是“從…到…”之演進(jìn)。故康氏仍為一環(huán)節(jié),處“進(jìn)化論”階段,貢獻(xiàn)止于“初步探索”[4]而已。此哲學(xué)史之整體觀與思想史之個案差別所在。兩者亦有相通處,皆以康氏為對象、為過往、為僅供借鑒之歷史“初步”而已。
本世紀(jì)以來,康有為研究雖有不同方向之推進(jìn),而大體皆重視康氏之“舊學(xué)”,而非徒取其“新義”。上世紀(jì)研究偏愛康氏之激進(jìn),本世紀(jì)研究則重視其保守。后見易明,所謂數(shù)千年大變局,今日似已波瀾不驚,而首當(dāng)其沖之世,四顧皆有生路,四顧亦皆是絕路?;蛏樊吘棺呓^,或路路走絕乃現(xiàn)生路。其左右彷徨之郁苦、東西隳突之躁厲,非后世所能想見。王綱解紐,禍福相纏,夷夏易位,天崩地解,其糾結(jié)紛亂遠(yuǎn)超以往末世。如不能于此處體貼、深入,隨其行止,共其悲欣,其研究即難免隔膜、輕巧。故體會康氏情境愈切,則理會康氏思想愈真。本世紀(jì)之康有為研究有所推進(jìn),皆緣于此。
汲取舊派思想史個案研究之長處,而又以整體史觀為本者,有汪暉及張廣生之研究[5]。汪暉以“現(xiàn)代中國”或“中國現(xiàn)代”為研究之軸,以政治史、社會史中所嵌之“思想史”為進(jìn)路,不復(fù)僅據(jù)觀念研究觀念,亦不復(fù)將“中國現(xiàn)代”之上限定于晚清。張廣生則重視今文經(jīng)學(xué)傳統(tǒng)中的康有為對晚清實(shí)際政治局面的應(yīng)對。汪及張對康有為身處之錯綜詭譎情境皆有更為深入清醒的認(rèn)識。汪之歷史敘述遠(yuǎn)較一般思想史學(xué)為復(fù)雜;其理論解釋,亦遠(yuǎn)較一般近代史學(xué)為精致,是其兼綜兩派所長處。而其骨架,則無非“天理”、“公理”之變,蓋仍以思想史概觀為本,無非將議論之簡易,化為敘述之繁復(fù)矣。這是第二路研究近期之變化,亦思想史學(xué)一時之盛也。
康有為研究之第三條道路,以曾亦、唐文明、干春松的有關(guān)著作為代表,可謂橫空出世[6]。此種研究雖亦以思想史研究之面目出現(xiàn),但既不將康氏對象化,更非視其為過往,而是將康尊為整個現(xiàn)代中國思想史的“先知”式人物(唐),或儒家傳統(tǒng)應(yīng)對中華政教文明現(xiàn)代總危機(jī)的終結(jié)式人物(曾、干)。先知式人物也就是終結(jié)式人物,因?yàn)樗麄兌汲搅藭r間?!跋戎迸c“初步”屬于兩種時間性?!艾F(xiàn)在”包含了、超越了初步,而先知則既包含“現(xiàn)在”也包含“將來”。沒有一個時刻可以超越先知,先知則超越了任何時刻?!俺醪健笔潜缓笕藫P(yáng)棄的,而“先知”始終是支配性的。
如果說通常的思想史閱讀是“對象化”的,那么這種閱讀則屬于“基源化”或曰“資源化”的。在這種閱讀態(tài)度中,康有為在思想史的寫作時刻非但仍然在場,而且比思想史寫作者的同時代人更有支配力。因此,這第三條道路體現(xiàn)了思想史研究從單純的“對象式”到“基源式”的轉(zhuǎn)折。這種轉(zhuǎn)折在其它的精神形態(tài)史門類(例如哲學(xué)史、經(jīng)學(xué)史等等一切不被現(xiàn)代科學(xué)知識增長法則所支配的精神形態(tài))中雖一再發(fā)生,但在康有為研究中并無先例可循,故仍能算作突破。當(dāng)然,曾唐干只代表基源化閱讀之一派,蓋用其為資源未必即尊其為先知。
-
本文僅代表作者個人觀點(diǎn)。
- 請支持獨(dú)立網(wǎng)站,轉(zhuǎn)發(fā)請注明本文鏈接:
- 責(zé)任編輯:小婷
-
以色列提以黎?;饤l件,美官員都看不下去 評論 158“全世界眼睜睜看著他被活活燒死” 評論 364最新聞 Hot
-
“被騙兩次算我蠢,歐盟準(zhǔn)備好回?fù)簟?/a>
-
印外長稱:中印邊境問題,達(dá)成協(xié)議
-
武契奇要見馮德萊恩去不了金磚:我對普京很誠實(shí)
-
白宮:不予置評
-
以軍被曝強(qiáng)迫加沙平民作人盾,“就像玩具一樣”
-
以色列稱真主黨在醫(yī)院地下藏?cái)?shù)億現(xiàn)金和黃金,院長駁斥
-
以色列宣布:破獲伊朗間諜大案
-
以色列提以黎停火條件,美官員都看不下去
-
“中老鐵路改變泰國榴蓮命運(yùn)”
-
最后時刻逆轉(zhuǎn),摩爾多瓦以微弱優(yōu)勢贊成入歐
-
“德國車企不應(yīng)害怕中國競爭,因?yàn)椤?/a>
-
大選前美防長再訪烏克蘭,但“估計(jì)只是口頭支持”
-
沙特阿美CEO:非??春弥袊?/a>
-
“我們從不搞暗殺,有些G7國家干過”
-
“全世界眼睜睜看著他被活活燒死”
-
“這是中國故事,不是英國人視角”
-